Islamisering - daar zit een keurig plan achter

Nu lijkt Indonesië dus aan de beurt. Alhoewel de rechtszaak tegen gouverneur Ahok van Jakarta nog zeker niet is afgerond (de zaak wordt hervat op 3 januari), kan de hele affaire nu al beschouwd worden als een grote overwinning van de conservatieve islam – of beter, van de georganiseerde Indonesische salafisten. Zij zijn immers de onstuitbare motor achter de vele protesten en  demonstraties gericht tegen de Chinese, christelijke gouverneur van de hoofdstad. Ze hebben hun organisatiekracht getoond. De rechters durven hen niet te trotseren. Daarmee zijn ze een belangrijke speler geworden in de Indonesische politiek. Maar hun voornaamste doel is niet de politieke macht in het land, maar de macht over de Indonesische bevolking. De rest komt later.

Indonesië is in snel tempo aan het islamiseren….

De hoofddoek, vroeger een zeldzaamheid, is momenteel overal te zien. En volgens correspondent Michel Maas (in de Volkskrant van 30 december) dragen steeds meer vrouwen in het land zelfs de syari hijab, ‘die als een poncho het hele bovenlijfbedekt’. Dergelijke kleding gold tot voor kort als lelijk en on-Indonesisch. Maar nog even en de straten van Jakarta lijken als twee druppels water op die in Caïro. Die nieuwe dracht is geen modeverschijnsel, en zeker geen toeval. Het is een teken dat een pluriforme Indonesische samenleving de strijd aan het verliezen is. Het is een van de vele stappen en stapjes in een langdurig, flexibel, van buitenaf gestimuleerd proces dat zich ook in andere islamitische landen  voltrekt of al voltrokken heeft. De grote motor hierachter is Saoedi-Arabië, bijgestaan door haar conservatieve medestanders (staten en particulieren) in de Golfregio.

Sinds Saoedi-Arabië over enorme hoeveelheden geld beschikt (zeg maar, sinds de oliecrisis 45 jaar geleden) steekt het land enorme sommen in de verbreiding van haar eigen variant op de islam, het wahabisme. Daarbij gaat het beslist niet om een simpel recht-toe-recht-aan prediking van deze ultraconservatieve versie – de Saoedi’s zijn veel slimmer dan dat. Prediking is slechts het begin. Ze nemen de tijd, zijn niet bang voor uitstel of omwegen, voor een compromis op zijn tijd – maar ze staan altijd klaar om een kans te grijpen. Elke leider, elke lokale of nationale beweging die daaraan kan bijdragen, kan op steun rekenen. Hoe klein ook, hoe verdwaasd ook – als het eventjes past in het grotere plan, wordt er contact gelegd. Het einddoel is en blijft: een islamitische staat in de wahabitische geest.

Hoe ziet dat plan er uit? Dat is geen geheim. Het is in al zijn fasen op vele plaatsen traceerbaar. Ruwweg komt het hierop neer:

Eerst stuur je geestelijken van de juiste snit; die laat je clubjes volgelingen om zich heen verzamelen

stimuleer daarna moskeeën en scholen om hen toegang te verschaffen om les te geven. Daarmee gaat voor die moskee of school de subsidiekraan ook open.

Stimuleer bekeerlingen om in het openbaar hun 'hervonden’,ware’ geloof uit te dragen door middel van kleding en door vrienden en bekenden aan te spreken op hun gedrag. Laat andere moslims voelen dat ze onrein, lui, onwetend zijn. Stimuleer ze om zich aan te sluiten.

Als de groep gelovigen groter wordt, vraagt de imam toestemming om een eigen moskee te mogen bouwen, of een school te beginnen. De overheid hoeft alleen maar te gedogen. Geld is niet nodig, dat komt uit de Golfregio.

Organiseer op basis van dergelijke centra een nationale beweging gericht op de 'zuivering’, de 'wederopleving’ ofwel het 'herstel’ (you name it) van de islam. Blijf in het nieuws. Organiseer bijeenkomsten. Stel eisen, organiseer straatcomités en knokploegen. Verhef de beweging tot de spreekbuis, de stem, van de ware moslims. En daarmee van álle moslims.

Zet vanuit deze positie andere islamitische bewegingen onder druk om zich ook als 'goede moslims’ op te stellen en de strengere eisen te onderschrijven.

Zoek politieke organisaties of partijen uit die geschikt zijn om, op termijn, overgenomen te worden.

Zet vanuit deze centrale positie de nationale politiek onder druk om wetgeving aan te passen aan de sharia.

Dat 'zoeken’ vaak niet eens nodig. In politiek instabiele landen is er altijd wel een partij of stroming te vinden die de islamisten benadert om ze voor haar eigen gewin in te zetten. Een mooi geval is het huidige Indonesië, waar de machtige kliek rond ex-president Yudhyono de islamisten steunt en gebruikt (en strijders bewapent) als pressiemiddel in de strijd om de macht met de huidige president Widodo (een vriend van gouverneur Ahok).

Dit schema is, nogmaals geen geheime samenzwering of een complot. De Saoedi’s zeggen er liever niet veel over, en doen de financiële donatie graag af als vrome giften. Dat zijn het ook – maar de giftenstroom is goed gereguleerd. De organisaties die imams opleiden en uitzenden, en die de geldstromen regelen: ze zijn allemaal bekend. Ze opereren van Marokko tot de Filipijnen – en ook onder de moslimminderheden in het Westen. De aanpak wordt tijdens internationale conferenties geëvalueerd en bediscussieert. Het betreft hier simpelweg een lange-termijn project om de islamitische wereld in conservatieve richting om te buigen. Dezelfde 'missioneringsactiviteiten’ worden, zoals iedereen weet, ook uitgevoerd in West-Europa. Een politieke machtsgreep ligt daar uiteraard niet voor de hand; de doelen in het Westen zijn greep krijgen op de verschillende moslimgemeenschappen en daarna, vanuit die woordvoerderspositie, het met kracht neerzetten en verdedigen van de religieuze rechten van moslims in westerse samenlevingen, zodat zij buiten de 'gewone’ wetgeving van de ongelovigen in eigen kring de sharia mogen hanteren (en aan 'afvallige’ moslims mogen opleggen).

Tientallen landen hebben te maken met deze Saoedische ambities. De Saoedi’s hebben dat proces uiteraard niet altijd en volledig onder controle; in veel gevallen moeten ze omzichtig, op de achtergrond opereren om niet al te veel politieke of nationalistische weerstand op te roepen. Sommige projecten lopen vast, anderen worden verboden. Andere groeien rustig verder. De kunst is om elke gelegenheid die zich voordoet te benutten. En geld verricht daarbij uiteraard wonderen. Menige moslimpoliticus denkt dat het zo'n vaart niet zal lopen, en wil graag goede sier maken met een pracht van een moskee in zijn kiesdistrict. Om een voorbeeld te geven: de Saoedi’s hebben de afgelopen dertig jaar ook hun best gedaan om de Turkse politiek te beïnvloeden, door conservatieve partijen, broederschappen en stromingen te financieren. De uitkomst van dit alles, de opkomst van Recep Erdogan, is misschien niet direct wat de Saoedi’s voor ogen zweefde – maar dat geeft niks. De oude Turkse seculiere staat (en de persvrijheid) zijn in elk geval verslagen. Er komen vast weer andere tijden, met nieuwe kansen.

Een geïslamiseerd Indonesië zou natuurlijk een geweldige overwinning zijn voor de conservatieve islam. Als alles loopt zoals de conservatieven dromen, dan zal hun eerste taak zijn om alle 'foute’ en 'valse’ vormen van de islam (waaronder talloze traditionele gebruiken) te veroordelen en verboden te krijgen. (Net als een eeuw geleden in Saoedi-Arabië.) Daarna kunnen van daaruit kunnen weer imams uitgezonden worden naar moslimgemeenschappen in andere landen in Zuidoost-Azië. Een degelijk Grand Scheme stuit een keer op grenzen. Waarschijnlijk niet zozeer financiële (ondanks de financiële problemen van het Saoedische bewind) maar eerder op grenzen opgeworpen door nationale diversiteit. Een (te) conservatief islam kan Turkije doen splijten. Wat dat betreft kan het ook in Indonesië anders lopen dat de wahabieten hopen. Een vergelijkbare beweging, het Europese democratiseringsproject in Midden-Europa, is inmiddels ook vastgelopen. Feit blijft dat het Westen én de gematigde islam hier al veertig jaar lang geen gecoördineerd antwoord op heeft. Wanneer in een land de islamisering oprukt, wordt dit meestal beschouwd als een nationaal probleem, met nationale oorzaken. Die zijn er zeker. Maar dat is niet het hele verhaal. Beweging kun je benutten. De toekomst ligt open – en de Saoedi’s weten dat maar al te goed. Volgens hen is de toekomt aan het wahabisme, en daar zullen ze zich nog vele jaren actief voor inzetten.