Een opinieschrijver in dienst van de Saoedi’s?

Marcel Kurpershoek is oud-diplomaat en inmiddels verbonden aan een universiteit in het golfstaatje Abu Dhabi. Abu Dhabi is een uiterst conservatief islamitisch landje dat bestuurt wordt door een soennitische stam en die omringd wordt door een zee van Sjiieten. Die stam, de Al Bu Falah, zijn dus volkomen afhankelijk van de grote soennitische buurman Saoedi Arabië. Aboe Dhabi is een vazalstaatje dobberend in dreigende wateren. Kritiek op de Saoedi’s wordt niet gewaardeerd. Dus dan is het maar de vraag of Kurpershoek vanuit die dictatoriale gevangenis wel vrijuit kan spreken. Gelukkig vertonen zijn analyses van de situatie in het Midden-Oosten een opmerkelijke overeenkomst met die van de Saoedi’s.

Zo ook zijn bijdrage aan De Volkskrant op zaterdag 11 juni. Onder de kop ‘Laat Soenni’s voor IS alternatief vinden’ presenteert Kurpershoek de Saoedische visie op de oorlog – zonder de Saoedi’s te noemen. 

Na een uitgebreid en gedetailleerd overzicht van de volstrekt chaotische situatie in Syrië/Irak volgt op driekwart van het stuk de open deur dat de regeringen in Damascus en Bagdad niet in staat zullen zijn om de rust te herstellen. Dan komt, tegen het slot, de aap uit de mouw:

'Het tweede gevaar is radicalisering binnen de Arabische soennitische gemeenschappen. De Arabische soennieten zijn zich in eeuwen van soennitisch Turks-Ottomaans oppergezag gaan beschouwen als toonaangevend. Onder Saddam Hussein was dat nog steeds zo. De Amerikaanse invasie van Irak in 2003 heeft die bakens verzet […] Pas als de soennitische gebieden in handen van IS of andere extremisten zich onder gelastigde leiding organiseren, en ook voor het westen een aanvaardbare gesprekspartner worden, komt de molen van de radicalisering tot stilstand. En dan pas komt er zicht op een vreedzame regeling.’

Aldus het slot van zijn bijdrage. Het klinkt allemaal warrig en abstract, totdat we bedenken van welke Master Kurpershoek hier de voice is. Dit is het standaardverhaal waarmee de Saoedi’s hun bemoeienis in de regio tegenover het Westen verdedigen. De vertaling naar heldere taal luidt als volgt:

'Jullie in het westen hebben met de invasie van Irak daar de poorten wijd open gezet voor dat godvergeten Iran en de Sjiieten. Onder Saddam was alles rustig; toen waren de soennieten nog de baas over de sjiieten. Dat hebben jullie verstoord. En nu zijn jullie bang voor nieuwe radicale afsplitsingen van IS. Nou, dat probleem kunnen wij voor jullie oplossen. Wij soennieten zijn altijd de baas geweest, en de vrede kan pas weer terugkeren als wij dat weer worden. Dan kunnen we daar de soennieten de ware soennitische leer opleggen. Maar dar betekent dus de Iraniërs eruit flikkeren en overal soennitisch gezag over 'soennitische gebieden’ herstellen. Dit alles dient te geschieden onder 'gematigde leiding’, dat wil zeggen, leiding vanuit het land dat ondanks al jullie stommiteiten jullie altijd trouw is gebleven: Saoedi-Arabië. Geef ons de ruimte, er staat voor ons veel op het spel.’

Onder leiding van (nu nog) prins Mohammed bin Salman heeft Saoedi Arabië momenteel de handen vol aan het met grof geweld onderdrukken van IS in Jemen. Burgers worden daarbij niet gespaard. Maar dat conflict is niet meer dan een vingeroefening, een inleiding, een visitekaartje vergelijkbaar met het bombardement op Guernica. De ware vijanden van de Saoedi’s zitten ten noorden en oosten van Saoedi Arabië: IS en het sjiitische Iran. En het échte slagveld ligt in Irak. De Saoedi’s beseffen dat de strijd tegen IS maar een voorspel is. Daarna volgt in dezelfde regio een nieuwe reeks oorlogen tussen soennieten en sjiieten. En ze beseffen ook dat het erop of eronder gaat worden. De Iraniërs moeten daar verdreven worden; het soennitische 'oppergezag’ moet hersteld. Want als de Sjiieten de macht grijpen in Irak, of als die erin slagen een eigen staat te stichten in Zuid-Irak (in Saoedische ogen was dat ooit, en blijft dat dus, 'soennitisch gebied’), dan zal het niet lang duren of  sjiieten zullen van daar uit de al eeuwen onderdrukte sjiitische minderheid in Oostelijk Saoedi-Arabië gaan opstoken tegen het gezag in Riyad. Dat zou niet alleen de olie inkomsten in gevaar brengen (alle grote olievelden liggen in het oosten), het zou het einde kunnen betekenen van het vanzelfsprekende religieuze gezag van de al-Saoed clan over het Arabische hartland én over de heilige plaatsen. Weg geld, weg macht, weg gezag. En ik hoef u uiteraard niet te vertellen dat vóórdat het zo ver is, de sjeiks van Aboe Dhabi allang zijn gevlucht.

Zou hernieuwd soennitisch 'oppergezag’ vrede kunnen brengen? Moeten we de Saoedi’s maar hun gang laten gaan tegen IS en Iran? Het klinkt bijna verleidelijk maar het Saoedische masterplan is pure nostalgie. Het is goed voor de Saoedi’s, maar ook een recept voor vele eeuwen ellende. Oude tijden van stille Ottomaanse onderdrukking keren nooit weer. Maar de Saoedi’s weten wat ze willen, en bereiden de Westerse opinie er vast op voor. Langs vele wegen. Waaronder Aboe Dhabi.