De Koran kan niet buiten schot blijven
Yassin Elforkani, volgens de Volkskrant ‘jongerenimam’ verbonden aan het Contactorgaan Moslims en Overheid, maakt zware dagen door. Hij wordt, vertelt hij (in de krant van 16 november) geregeld aangehouden op straat: ‘Ze vragen me. Hé Yasin, hoe zit het? Heeft IS niet gelijk?’ Elforkani voegt daar bezorgd aan toe: ‘Ze weten het niet precies.’ Dus pleit hij in het interview maar weer eens voor een harde en heldere stellingname van moslimkant: ‘We kunnen niet blijven zeggen: dit heeft niets met de islam te maken.’ Maar is dat echt zo?
Want wat is de IS-versie van de islam?
Simpelweg dat God tot de Profeet gesproken heeft, en dat Zijn woord, de Koran, voor eeuwig waar en dus toepasbaar is. Dus wanneer God de gelovigen in de Koran opdraagt: ‘Maar als zij u bestrijden, doodt hen dan. Dat is de vergelding voor de ongelovigen’ (soera 2, vers 191), dan concludeert IS dat zij anno 2015 het volste recht heeft om ongelovigen te doden. En al helemaal als die ongelovigen met bommen gooien. Dat is hun interpretatie van de Koran. ‘De teksten bestaan,’ moet Elforkani uiteraard toegeven, ‘Het gaat om de interpretatie.’ Moslims moeten, vindt hij, ‘de IS-interpretatie van de Koran keihard bestrijden.’ Hij wil moslims en niet-moslims ‘meenemen naar een liefdevolle interpretatie van die koranverzen.’
Maar die letterlijke interpretatie van de tekst door IS, daar valt in principe geen speld tussen te krijgen. Die jongeren die Yasin lekker pesterig vragen of IS geen gelijk heeft, zijn helemaal niet in de war. Ze weten dat de traditionele imams en woordvoerders (zoals Yasin) geen antwoord hebben op de manier waarop IS met de Koran omgaat.
Een letterlijke interpretatie van de Koran kan tot grote ellende leiden, dat weten we inmiddels wel. En natuurlijk kent de islam al vele eeuwen manieren om een dergelijk rechtlijnig gebruik van agressieve Koranverzen te voorkomen. Daarbij is de Koran altijd buiten schot gebleven: geen enkele imam die het in zijn hoofd zou durven halen om te twijfelen aan het gegeven dat het hier gaat om Gods Woord. Dat mogen de gelovigen nooit vergeten – maar ze moeten er wel van afblijven. Het recht om de Koran te interpreteren, is strikt voorbehouden aan op de juiste wijze opgeleide gestelijken. Dat is geen theologie; dat is bedrijfskunde. En veel moslims beschouwen dit bedrijfsmatige antwoord nog steeds als afdoende. In dezelfde volkskrant beweert Nourdin el Ouali, fractievoorzitter van de Rotterdamse islamitische partij Nida, dat Elforkani ‘niets nieuws’ beweert. De islam heeft IS immers allang veroordeelt. Hij verwijst daarbij naar een Open Brief van Council on American-Islamic Relations (CAIR) waaraan een groot aantal imams en rechtsgeleerden uit de hele wereld had meegewerkt, verschenen na de aanslag op Charlie Hebdo. Nourdin: ‘theologisch goed onderbouwd leggen zij uit dat wat IS doet uit naam van de islam, onislamitisch is.’ Om daar heel voorspelbaar klagerig aan toe te voegen: ‘Helaas heeft die brief nauwelijks aandacht gekregen.’
Tja, die brief is toch vooral een tekst voor islamitische fijnproevers. En ze biedt ook geen inhoudelijk weerwoord op IS. De opstellers schrijven dat IS niet het recht heeft om fatwas af te kondigen of het kalifaat te stichten, want daarvoor moet je op de hoogte zijn van alle relevante klassieke juridische teksten. (Ga er maar eens aanstaan.) Het wordt IS ook verboden om een vers uit de Koran te citeren en daar conclusies uit te trekken, zonder rekening te houden met alle andere mogelijk relevante Koranverzen en met de relevante, als betrouwbaar bekend staande verhalen uit de hadith (de traditie). Zoiets is, kortom, een levenswerk waar de strijders geen tijd voor hebben. Moslims mogen volgens deze deskundigen geen ‘onschuldigen’ vermoorden (schuldigen wel? die mogelijkheid kunnen de opstellers niet ontkennen); ze moeten ‘mensen van het boek’ (Joden en christenen) respecteren (maar de Koran biedt, zoals we zagen, andere mogelijkheden om met ongelovigen om te gaan) en volgens de schrijvers is het 'verboden vrouwen hun rechten te onthouden’ (welke rechten ze hier bedoelen is niet duidelijk). Kortom, waar dit ‘antwoord’ van ‘de islam’ op neerkomt is dat geestelijk leiders het alleenrecht claimen de Koran te interpreteren. Dat is geen weerlegging van IS.
Exact dezelfde reactie kwam gisteren van de Egyptische grootmoefti Shawki Allam, verbonden aan de al-Azar Universiteit in Cairo. De man die binnen de islamitische wereld misschien wel het meeste gezag heeft. Ook hij komt niet verder dan de conclusie dat IS onislamitisch is omdat ze daar geen correcte theologische opleiding hebben genoten:
‘In both Islam and other religions we are witnessing a phenomenon in which self-claimed people without a sound foundation in religious learning have attempted to set themselves up as religious authorities, even though they lack the scholarly qualifications for making valid interpretations of religious law and morality. It is this eccentric and rebellious attitude towards religion that opens the way for extremist interpretations of Islam that have no basis in reality.’
Die ‘basis in reality’ is er dus helaas wel. Het is de Koran zelf. Kern van het probleem is dat de traditionele imams hun gezag zijn kwijtgeraakt. Organisaties als IS minachten het religieuze establishment. Ze hebben lak aan de traditionele ‘geleerde’ manier om de Koran te interpreteren, zeg maar te Verharmlosen. Ze zijn zélf aan het lezen en interpreteren gegaan – met de bekende gruwelijke gevolgen. Zolang het islamitisch religieus establishment blijft volhouden dat de Koran Gods directe woord is, en dus eeuwig waar, valt daar niets tegenin te brengen. Tactieken als: jullie zijn niet opgeleid en moeten je mond houden, werken niet. De enige manier om de interpretatie van IS wérkelijk actief te bestrijden, is duidelijk maken dat de Korantekst historisch moet worden geïnterpreteerd. Dergelijke stromingen bestaan binnen de islam, maar ze leiden momenteel een uiterst marginaal bestaan. Geleerden die zoiets suggereren, zijn hun leven daarna vaak niet zeker. Maar alleen zíj zijn in staat een zinnig antwoord te geven op de uitdaging van IS. Zij moeten het woord kunnen nemen. Een heikele stap, zeker. Want ook al verwerp je daarmee het fundamentalisme, je weet nooit wat voor islams er dan allemaal kunnen ontstaan.
De 'open letter’ tegen IS: